Dlaczego z głośników słychać trzaski przy zmianie głośności?

Zacznijmy od tego, że trzaski w głośnikach to jedna z tych rzeczy, które potrafią doprowadzić do szału. Generalnie sprzęt gra, a jednak coś chrupie, strzela, pstryka. Najgorzej, kiedy dzieje się to przy zmianie głośności – przecież to moment, w którym chcemy po prostu słuchać, a nie walczyć ze sprzętem.

Trzaski przy zmianie głośności – uszkodzony potencjometr

Zacznijmy od banału, ale bardzo częstego: potencjometr. W starszych wzmacniaczach czy budżetowych monitorach odsłuchowych za regulację głośności odpowiada fizyczna gałka – potencjometr analogowy. I to właśnie on potrafi narobić hałasu, gdy się zabrudzi albo zużyje.

Co możesz zrobić:

• Spróbuj przekręcić gałkę kilka razy w obie strony. Ważne: przy wyłączonym źródle dźwięku! Czasem to wystarczy, by „przeczyścić” styki.
• Kontakt w sprayu? Jest to rozwiązanie na krótką metę. Spray do „czyszczenia” potencjometrów potrafi chwilowo zamaskować prawdziwą usterkę. Prawdziwą usterką jest zużycie ścieżki oporowej w potencjometrze po której porusza się ślizgacz tworząc dzielnik napięcia.
• Jeśli umiesz otworzyć sprzęt bez robienia szkód – możesz sprawdzić. Spękany lut, zaśniedziałe styki? Bingo. Ale jeśli nie czujesz się pewnie – lepiej oddać sprzęt do serwisu.

Ciekawostka: Niektóre nowoczesne urządzenia używają cyfrowych enkoderów zamiast potencjometrów – i wtedy trzaski nie wynikają z brudu, tylko z błędów w elektronice sterującej, np. wadliwego układu scalonego.

Potencjometr to nie tylko gałka głośności

Wiele sprzętów, które chcą być bardziej „fancy” używa niestandardowych rozwiązań do zmiany poziomu dźwięku.

Akapit wyżej wspomnieliśmy o enkoderach, których obrót mikrokontroler odczytuje i przekazuje dalej np. do DSP lub cyfrowego potencjometru.

Są natomiast również rozwiązania takie jak drabinka rezystorowa. To nietypowy rodzaj dzielnika napięcia, który zamiast jednolitej ścieżki oporowej (jak w potencjometrze), wykorzystuje połączone szeregowo rezystory, często o wysokiej precyzji – to na plus! Drabinki rezystorowe mogą być w formie do sterowania ręcznego (obrotowe) lub do sterowania elektronicznego – przez przekaźniki.

Takie rozwiązanie znalazło się m.in. we wzmacniaczu Cambridge Audio Azur 840a. Sprzęt grający fenomenalnie, natomiast obarczony tym że przez błędną implementację na etapie projektu, przekaźniki stosunkowo szybko ulegają uszkodzeniu. Uszkodzone przekaźniki powodują niechciane trzaski i zaniki dźwięku we wzmaniaczu.

Kolejnym podejrzanym jest również selektor wejść. Może być zaimplementowany na kilka różnych sposobów. Od przekaźników, przez układy analogowych MUXów, po mechaniczne przełączniki. Te ostatnie są najbardziej podatne na uszkodzenia i wynikające z nich trzaski. Niżej fotka selektora ze wzmacniacza Sony podczas naprawy. Identyczne rozwiązanie (i równie wadliwe) jest we wzmacniaczach stereo NAD, Denon i Onkyo od lat osiemdziesiątych do dwutysięcznych.

Trzaski we wzmacniaczu stereo – uszkodzona końcówka mocy

Jeśli masz klasyczny wzmacniacz stereo, a trzaski występują nie tylko przy zmianie głośności, warto sprawdzić końcówkę mocy. To ona odpowiada za dostarczenie sygnału do kolumn z odpowiednią mocą.

Typowe objawy:

• Trzaski po rozgrzaniu sprzętu.
• Dźwięk przerywa, pojawia się i znika.
• Trzaski niezależnie od głośności.

Możliwe przyczyny:

• Zużyte tranzystory mocy.
• Zimne luty – szczególnie przy starszych wzmacniaczach.
• Uszkodzone kondensatory filtrujące w sekcji zasilania – typowy objaw: brum + trzaski.

Uszkodzona końcówka mocy lub zużyte komponenty pasywne potrafią dać również usterki które opisaliśmy w artykule o tym dlaczego wzmacniacz się wyłącza – dobra lektura.

Trzaski w monitorach odsłuchowych – przewody, zasilanie, zbalansowane wejścia

Aktywne monitory odsłuchowe, potrafią dać po uszach trzaskiem, jeśli coś jest nie tak w torze audio. I niekoniecznie to musi być wina samych kolumn.

Sprawdź:

• Czy używasz zbalansowanego połączenia (XLR lub TRS)? Jeśli nie, a możesz – zmień to.
• Czy kabel nie jest uszkodzony? Ruszaj nim delikatnie przy wtykach – jeśli pojawiają się trzaski, masz winowajcę.
• Czy obie kolumny podłączone są do tego samego źródła zasilania? Nierówny potencjał może powodować tzw. pętle masy.

Więcej informacji o tym jak sprawdzić monitor i poradzić sobie z popularnymi usterkami znajdziesz w naszym artykule.

Ciekawostka: Tańsze głośniki odsłuchowe z funkcją auto-standby potrafią „strzelić” przy włączaniu – jeśli ten dźwięk pojawia się raz, po włączeniu, to może być normalne zachowanie.

Trzaski przy ruszaniu kablami

Czasem najprostsze rozwiązania są najlepsze. Trzaski przy ruszaniu kablem to niemal zawsze:

• Luźne gniazdo.
• Zniszczony kabel.
• Nieodpowiedni typ przewodu (np. niezbalansowany RCA w długim torze sygnału).

Zasada jest prosta: kabel audio to nie ładowarka od telefonu – musi być porządny. Im dłuższy tor sygnałowy, tym ważniejsze są ekranowanie i jakość złączy. Nie oszczędzaj na tym. Uszkodzone kable i trzaski które powodują to nie tylko nieprzyjemne doznania dźwiękowe. Jeżeli posiadasz wzmacniacz o bardzo dużej mocy, to taki strzał z kabla bezproblemowo może uszkodzić głośniki.

Trzaski przy DACach i sprzętach cyfrowych

Jeśli masz nowoczesny sprzęt – interfejs audio, DAC, mikser z USB – a trzaski pojawiają się same z siebie, to w grę wchodzi:

• Błąd synchronizacji zegara (clock).
• Za mały bufor w sterownikach ASIO.
• Przeciążony port USB, który nie daje rady z transferem.

Tu warto:

• Zmienić port USB. Najlepiej na inny kontroler. Jeśli nie wiesz czym jest kontroler USB to najłatwiej podłączyć sprzęt do gniazda USB z tyłu komputera jeśli był podłączony z przodu i vice versa jeśli był podłączony z tyłu.
• Podnieść bufor w ustawieniach interfejsu. Pogorszy latencję ale zweryfikujesz czy to była usterka konfiguracji czy sprzętu.
• Jeśli to nie rozwiązuje problemu, sprawdź na innym komputerze. Możesz pożyczyć laptopa od żony.

Co ciekawe, interfejsy audio i DAC mogą po latach zacząć trzaskać z powodu błędów w zużytej pamięci przechowującej próbki. Nie zawsze da się to naprawić, chociaż robimy różne cuda w DACach – sprawdź sam.

A kiedy już nic nie pomaga…

…to właśnie wtedy warto się zgłosić do serwisu. Czasem trzask to tylko objaw większego problemu – padającego wzmacniacza, wilgoci w obudowie, zimnego lutu czy scalaka – opampa, DSP, przetwornicy, który zaraz się podda. I jeśli coś Ci „trzaska” w środku obudowy, to lepiej nie czekać, aż coś zacznie się palić.

Jesteśmy po to, by się tym zająć solidnie i profesjonalnie. Bo wiemy, że dla wielu z Was to nie tylko elektronika – to narzędzie pracy, pasji, czasem życia.

Oferujemy bogatą ofertę serwisową dla wzmacniaczy, amplitunerów i monitorów odsłuchowych. Kliknij aby dowiedzieć się czy naprawimy i Twój sprzęt.