Jak chronić sprzęt audio i RTV przed przepięciami i burzą?

Wyobraźmy sobie scenariusz: burza za oknem, błysk pioruna i sekundę później – koniec. Lodówka działa, telewizor nie. Pralka kończy pranie, ale Sonos One przestał się uruchamiać. Dlaczego tak jest? Dlaczego niektóre sprzęty są bardziej wrażliwe na „pioruny” (i nie tylko)? Spieszymy z wyjaśnieniem i przy okazji powiemy, jak zabezpieczyć sprzęt przed wyładowaniami atmosferycznymi oraz przepięciami w sieci zasilającej. I to nie jest żadna teoria – w AudioLabs.pl co ciągle trafia do nas sprzęt, który padł właśnie przez przepięcie.

Uszkodzenie elektroniki po burzy lub przepięciu

Przepięcie to chwilowy wzrost napięcia w sieci elektrycznej, który dla układów elektronicznych działa jak tsunami. Kontrolery SMPS, końcówki mocy, moduły zasilania, mikrokontrolery – to wszystko jest projektowane na precyzyjne napięcia robocze. Każdy nagły skok (czy to 400 Vrms międzyfazowego, czy wyładowanie z burzy) potrafi przepalić ścieżki na PCB (i komponenty do nich podłączone) w ułamku sekundy. I to nie jest „teoretyczne zagrożenie”, tylko codzienność z którą w serwisie spotykamy się na co dzień.

Najczęstsze przyczyny przepięć, które diagnozujemy:

• Wyładowanie atmosferyczne – burza uderza w linię energetyczną, impuls rozchodzi się po całej okolicy.
• Upalenie zera – nagminne w starszych instalacjach, szczególnie przy dużym obciążeniu.
• Podłączenie międzyfazowe – błąd elektryka albo źle podłączona instalacja, i zamiast 230 V mamy 400 V. Sprzęt nie ma szans.

Listwa przeciwprzepięciowa – czy to wystarczy?

No właśnie. Listwa za 50 / 150 / 300PLN z marketu, która „chroni” sprzęt? Chcielibyśmy. To w praktyce tylko kawałek plastiku z kilkoma warystorami i bezpiecznikiem. Chroni przed drobnymi pikami (i to głównie sprzęt typu pralka, lodówka, nie delikatna elektronika), ale przy poważnym przepięciu nie jest żadnym zabezpieczeniem.

Prawdziwa ochrona – ogranicznik przepięć w rozdzielnicy

Jeżeli ktoś naprawdę chce zabezpieczyć swój sprzęt audio czy RTV, musi zainwestować w ogranicznik przepięć klasy D zamontowany w rozdzielnicy (czyli głównej skrzynce z bezpiecznikami w domu). To jedyne rozwiązanie, które reaguje wystarczająco szybko i chroni delikatną elektronikę.

Zasada działania ochronnika / ogranicznika przepięć jest bajecznie prosta. Urządzenie po prostu przyjmuje na siebie jak największą (w ideale całą) energię która wykracza poza zakres normalnego napięcia w sieci zasilającej (np. powyżej 280VAC)

Ogranicznik musi być koniecznie typu 3 / klasy D – bo niższe klasy (B, C) zatrzymują tylko grubsze impulsy. Do delikatnych sprzętów trzeba precyzji. Koszt?

Sam ochronnik wygląda jak pomarańczowy bezpiecznik. I tak jak bezpiecznik, występuje najczęściej w wariantach jedno- i trójfazowych. Dla kompleksowej ochrony należy wyposażyć się w ograniczniki klasy B, C i D. Nie jest to najtańsza inwestycja, ale warto ją zrobić aby uniknąć kosztowych napraw.

Ogranicznik przepięć to nie różnicówka – to dwie różne rzeczy. Różnicówka chroni ludzi przed porażeniem prądem, a nie elektronikę. Po co o tym wspominamy? Kiedyś zaproponowaliśmy naszemu Klientowi aby wyposażył się w taki element. Wysłał nam fotkę tego co elektryk chce mu założyć, okazało się że elektryk kupił wyłącznik różnicowo-prądowy. Oczywiście dla bezpieczeństwa własnego, zachęcamy do posiadania wyłączników różnicowo-prądowych.

Najważniejsze: taki element dobiera i montuje tylko elektryk z uprawnieniami. To nie jest zabawa w zrób to sam.

Jakie urządzenia są najbardziej narażone na przepięcia?

Z naszego doświadczenia najbardziej cierpią:

• Bose – soundbary, subwoofery (Bass Module). Sprzęt przestaje się uruchamiać. Pisaliśmy o usterkach w Bass Module w tym artykule. Wiele z nich wynika właśnie z przepięć.
• Klipsch – aktywne soundbary i subwoofery, a także głośniki aktywne jak np. The Fives. Najczęściej sprzęt do nas trafia z brakiem dźwięku, choć uruchamia się poprawnie.
• Sonos – od One, przez Play:5 aż po Playbar. Bardzo wrażliwa elektronika sieciowa, która przy byle skoku napięcia odmawia współpracy.
• Wzmacniacze i amplitunery różnych marek, od Krella, po NAD czy Onkyo. Tutaj ze względu na zasilanie zarówno przez klasyczne transformatory jak i pomocnicze SMPS, uszkodzenia potrafią być bardzo rozległe.

To są urządzenia, które kosztują kilka tysięcy złotych i trafiają do naszego serwisu najczęściej właśnie po przepięciach.

Jak zabezpieczyć się przed uszkodzeniem?

1. Wyłączaj sprzęt z gniazdka podczas burzy – najprostsze, ale skuteczne.
2. Zainwestuj w ograniczniki przepięć – bez tego można zapomnieć o pełnej ochronie.
3. Unikaj tanich przedłużaczy – to nie zabezpieczenie, tylko iluzja bezpieczeństwa.
4. Dbaj o instalację elektryczną – regularne przeglądy u elektryka zapobiegną np. upaleniu zera.
5. Nie kombinuj sam – elektronika audio to delikatny temat, jeden błąd i zamiast naprawy robi się istna katastrofa. Skąd wiemy? Musimy czasami poprawiać po Klientach lub serwisach.

Naprawa sprzętu po przepięciu i burzy.

W naszym Serwisie bardzo często spotykamy się ze sprzętami po przepięciach. Często trafiają do sprzęty Bose, Klipsch i Sonos, ale inne marki są równie podatne i równie chętnie je naprawiamy. Jeżeli Twój sprzęt się nie uruchamia, skorzystaj z oferty naszego serwisu. Sprawdź naszą ofertę napraw wzmacniaczy audio, monitorów odsłuchowych i innych!